Баланынъ эрте инкишафы

Баланы эрте инкишаф эттирюв акъкъында адамларнынъ фикирлери фаркълыдыр.

Аньаневий тербиенинъ мухлислери: «Къошма мешгъулиетлер, дерслер эвлядны балалыгъындан марум этелер», ― дейлер. Бойле ана-бабалар бала ичюн адет олгъан омюр ёлу: локъсахане – балалар багъчасы – мектеп ― тамамынен етерлидир, деп саялар. Оларнынъ мантыкъий нокъталары анълайышлы, чюнки озьлери де ойле осип буюдилер, ве нормаль адамлар осип етиштилер.

Башкъа ана-бабалар исе, аксине, эр раатлыкъ куньлери янъы «Элифбе» я да «муджизели» конструктор къыдырып тюкянларны доланып чыкъалар. Эвлядларыны даа бир секциягъа я да тёгерекке алып баргъанда буюк къуванч дуялар, чюнки бу адисе оларнынъ земаневий, гъайретли ана-бабалар олгъаныны тасдыкълай, деп саялар.

Бу макъаледе биз эрте инкишаф эттирюв меселесини бираз ачыкъламакъ ниетиндемиз, о асыл керекми, я да ёкъ?

Ильмий араштырмалар косьтергенине коре, баланынъ энъ эрте чагъында онынъ мийи махсус инкишафкъа мухтадждыр. Алимлер айталар: окъутувнынъ ве инкишафнынъ эффективлиги адамнынъ мийи оськенинде юкселе. Бу ал исе бала тахминен 8 яшыны толдургъандже девам эте. Шунынъ ичюн эвлядынъызнен биринджи яшындан башлап махсус огретюв мешгъулиетлер кечирмек мумкюн, ве бу иш айры дикъкъаткъа ляйыкъ.

Бойлеликнен, эрте инкишаф балагъа зарур. Лякин невбеттеки суаль: оны насыл кечирмели, не япмалы? Сонъки йыллары эрте инкишафынен чешит «балалар меркезлери» ве «къоранта клублары» огърашалар ве эр эвляднынъ зейинини осьтюрмеге ишандыралар. Оларнынъ ишлери акъкъында эм яхшы, эм менфий сёзлер айтмакъ мумкюн, амма эсасы шу ки, ана-бабалар эвлядыны бойле меркезде бир-эки сааткъа къалдыралар, къалгъан вакъытны исе бала сизнен берабер кечире. Яни, эр алда бала ичюн месулиет педагогнынъ дегиль де, ана-бабаларнынъ бойнуна къала. Албуки, сизинъ вазифенъиз ― баланъызгъа дюньяны, этрафтаки алемни ачмакъ, онынен озь бильгилеринъизни пайлашмакъ, эвлядынъыз исе озь табиий имкянларыны корьсин, оларнен файдаланмагъа огренсин.

Лякин акъылда тутмалысынъыз: эгер сиз баланен белли бир ёнелиште чалышаджакъ олсанъыз, бу иш эм онъа, эм сизге къуванч, мемнюниет кетирмели. Бала дерсте озюни хошнут дуймаса, дискомфорт, зорлукъ сезген олса, бойле дерс ич бир файда кетирмез. Эвлядынъыз ичюн шараитлер тек севгинен толу олмалы, баланы онынъ табиат хусусиетлери иле къабул этмек керек. Тек бу алда дерслер инкишаф эттириджи олур.

Кимерде кенджелерни вазифе яхшы беджергени ичюн макътайлар, я да ярамай арекетлер себебинден сёгелер, амма шу вазиетлерде баланынъ шахсиетине (личность) токъунмакъ олмай.

Белли ки, баланынъ ильк йылларында эсас инкишаф эттириджи арекет ― оюндыр. Шунынъ ичюн балагъа бериледжек материалны меракълы оюн шекилинде бермели. Баланынъ араштырув фаалиетини дестеклемек керек. Эвлядынъыз этрафтаки алемнен танышкъанда, онъа эр шей меракълы корюнгенде, онынъ янында олунъыз, онъа къол тутунъыз ве фааллигине сильтем беринъиз.

Сиз, бельки, азыр мешгъулиетлерни, универсаль вазифелерни беклейдирсиз. Фикиримиздже, бойле юксек нетиджелерни гарантирлеген мешгъулиетлер ёкъ, асыл да олмай. Педагогик эдебиятны окъумагъа, интернетте чешит вазифелерни къыдырмагъа тевсие этемиз. Анда белли муэллифлернинъ пек чокъ усулларыны тапа билесиз, олардан бегенгенини сечип алынъыз.

Тез нетиджелернинъ пешине чапманъыз. Ишинъизнинъ екюни бала эр кестен эвель окъумагъа огренгенинен сынъырланмай. Эвлядынъыз эмоциональ саасында инкишаф эткенини унутманъыз, онынъ ирадеси осьмели. Келеджекте балагъа озь имкянлары акъкъында малюмат пек керек олур. Бу дуйгъулар саасы, адет узьре, китапларда ачыкъланмай. Огретювде мувафакъиетнинъ косьтергичи ― бала янынъызда олгъан вакъытта онынъ къуванчы, хошнутлыгъыдыр.

Озюнъиз де баланен берабер инкишаф этинъиз, инанынъыз ки, потенциалынъызнынъ сынъырлары пек кенъ.

Эвлядынъызны инкишаф эттиринъиз, о сизге чокъ миннетдар олур («тешеккюр» айтмагъа акъылына биле кельмесе де).